چگونه یک مقاله علمی بیابیم، بخوانیم، و تفسیر نماییم؟ (برای روانشناسان)

یکی از ویژگیهای «حرفه ای بودن» یا Professionalism در هر حیطه یا رشته علمی، این است که بتوانیم از منابع و مقالات علمی به درستی استفاده و بهره برداری نماییم.

روانشناسان و سایر متخصصین علوم  رفتاری یا شناختی، بدلیل گستردگی حیطه های زیرمجموعه خود (اعم از گرایشهای بالینی، تربیتی، سازمانی یا صنعتی، سلامت، اجتماعی و ...) و همچنین تنوع گروههای هدف مختلف، نیاز دارند که همواره خود را به روز نگه دارند.

یکی از مولفه های دانشی و مهارتی برای یک روانشناس قرن بیست و یکمی این است که هر زمان که با یک سوال علمی - پژوهشی مواجه گردید، بتواند این سوال را از طریق یک روش درست و نظام مند، پاسخ دهد.

بدیهی است که برای دستیابی به این دسته از سوالات علمی، نمیتوانیم به شیوه های معمول یا عامیانه جستجو (از قبیل جستجو در سرویس عمومی گوگل یا Googling) تکیه نماییم و در عوض، شناخت ما از منابع علمی و شیوه دسترسی به این منابع، بسیار تعیین کننده است.

از آنجا که تنوع «انواع سوالات علمی - پژوهشی» برای متخصصین روانشناسی بسیار زیاد است، ما در این دوره آموزشی، محوریت مباحث را بر دو نوع از انواع سوالات علمی پرکاربرد، یعنی سوالات «مداخله ای» و سوالات «علیتی»، متمرکز نموده ایم.

برای درک دقیقتر این دو دسته سوالات علمی، به تشریح عینی این دو گروه از سوالات میپردازیم:

یک سوال علمی «مداخله ای»، به چرایی یک مداخله برای یک وضعیت کاربردی (از قبیل درمان یک بیماری یا اختلال، رفع یک معضل در سطح جامعه و یا زیرگروههای خاص جامعه از قبیل دانش آموزان مدارس و ...) میپردازد. ضمناً این سوال گاهی میتواند به انتخاب یک مداخله اثربخش از بین گروهی از مداخلات، معطوف گردد.

اما یک سوال «علیّتی» به پاسخدهی در عرصه عوامل خطر یا عوامل تاثیرگذار بر وقوع یک اختلال یا معضل، اشاره دارد. این سوال نیز تا حدودی مشابه سوال قبلی، هم میتواند به شناخت متخصص در مورد یک عامل علیتی خاص، اشاره نماید و هم میتواند به شناخت مهمترین عامل خطر در بین لیستی از عوامل خطر یک معضل روانشناختی، توجه داشته باشد. ضمناً یک رویکرد پرکاربرد دیگر نیز اولویت بندی عوامل علیتی از منظر طراحی مداخله یا مداخلات است که منطقاً میتواند براساس دانش متخصصین از عوامل علیتی، مورد توجه قرار گیرد.

با تشریح مختصر این دو سوال علمی که قرار است در این وبینار کاربردی به چگونگی طرح این سوالات و نحوه پاسخدهی به آنها بپردازیم، روشن است که متاسفانه این نوع نگاه در آموزشهای آکادمیک معتبرترین مراکز دانشگاهی نیز وجود نداشته و ندارد.

فلذا این دوره آموزشی کاربردی، دقیقاً بر روی یکی از مهمترین نیازهای جامعه تخصصی روانشناسان و سایر رشته ها و گرایشهای علوم انسانی، تمرکز خواهد نمود. بدیهی است با این توضیحات، حتی اگر این نیازهای مورد اشاره، بهر دلیلی به نیازهای ملموس این جامعه تخصصی مبدّل نشده باشد، لیکن از اهمیت این نیازها کاسته نمیشود.

خیر. در این وبینار آموزشی، علاوه بر جامعه تخصصی روانشناسان (اعم از دانشجویان تحصیلات تکمیلی کلیه گرایشهای روانشناسی، متخصصین، پژوهشگران آکادمیک و مستقل و ...)، سایر متخصصین رشته ها و گرایشهای علوم انسانی از قبیل علوم اجتماعی، مدیریت و ... نیز میتوانند شرکت نمایند.

ضمناً کلیه متخصصین و دانشجویان رشته ها و گرایشهای بین رشته ای که مرتبط با علوم شناختی و رفتاری هستند، از قبیل پرستاری، طب سالمندی، توانبخشی، پزشکی اجتماعی، بهداشت باروری و ... نیز میتوانند از این وبینار، استفاده نمایند.

خیر. آشنایی شرکت کنندگان در حد پایه و معمول با مقالات و مستندات علمی پژوهشی، برای درک مطالب این وبینار، کافی است. 

البته آشنایی شرکت کنندگان با روش شناسی انواع پژوهشها و مقالات و همچنین آشنایی با مباحثی از قبیل روشهای تحلیل آماری پایه در انواع پژوهشها، به درک عمیق تر مباحث این وبینار، کمک بزرگی خواهد نمود.